Cần có giải pháp cấp bách để bảo vệ môi trường, ứng phó biến đổi khí hậu

Tốc độ đô thị hóa, công nghiệp hóa nhanh chóng đã tạo ra một sức ép lớn tới môi trường sống, đặc biệt ô nhiễm không khí, nguồn nước sinh hoạt… ảnh hưởng không nhỏ tới sức khỏe của cộng đồng. Theo các chuyên gia môi trường, nếu Việt Nam không có giải pháp cấp bách để hạn chế ô nhiễm và thích ứng với biến đổi khí hậu trong thời gian tới thì hậu quả thật khó lường.

Ô nhiễm ảnh hưởng tới sức khỏe cộng đồng

Ô nhiễm môi trường không khí là vấn đề nóng của Việt Nam, đặc biệt là tại các thành phố lớn như Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh.

Theo Bộ Tài nguyên và Môi trường, nguyên nhân do quá trình đô thị hóa diễn ra với tốc độ nhanh dẫn đến hệ quả là các nguồn ô nhiễm khí thải phát sinh từ hoạt động công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, giao thông vận tải, thi công xây dựng, cũng như từ sinh hoạt của nhân dân ngày càng lớn và phức tạp, độc hại. Ô nhiễm không khí đang từng ngày ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe con người như làm cay mắt, đỏ mắt, ho, thở khò khè , giảm chức năng của phổi, dễ mắc các bệnh hen suyễn, viêm phế quản, thậm chí có thể bị ung thư... Ngoài ra, ô nhiễm không khí còn tác động tổng hợp tới biến đổi khí hậu, đó là sự gia tăng khí nhà kính, gây ra hiện tượng nóng lên của toàn cầu.

Theo Phó Giáo sư, Tiến sỹ Nguyễn Đinh Tuấn, nguyên Hiệu trưởng Trường Đại học Tài nguyên và Môi trường, số người bị các bệnh đường hô hấp (thường do ô nhiễm không khí gây ra) chiếm từ 3-4% tổng dân số. Số liệu thống kê thực tế cũng cho thấy tỷ lệ số người bị các bệnh hô hấp ở các địa phương có trình độ phát triển hơn, bị ô nhiễm không khí hơn như thành phố Hồ Chí Minh, Đồng Nai, Hà Nội, Hải Phòng… cao hơn từ 4-5 lần so với các địa phương kém phát triển như Bắc Kạn, Điện Biên.

Bên cạnh đó, tình trạng ô nhiễm nước ở các đô thị, nước thải, rác thải sinh hoạt không có hệ thống xử lý tập trung mà trực tiếp xả ra nguồn tiếp nhận (sông, hồ, kênh, mương), nhiều cơ sở sản xuất không xử lý nước thải, phần lớn các bệnh viện và cơ sở y tế lớn chưa có hệ thống xử lý nước thải … là những nguồn quan trọng gây ra ô nhiễm nguồn nước. Hậu quả chung của tình trạng ô nhiễm nước là tỉ lệ người mắc các bệnh cấp và mạn tính liên quan đến ô nhiễm nước như viêm màng kết, tiêu chảy, ung thư… ngày càng tăng. Ngoài ra ô nhiễm nguồn nước còn gây tổn thất lớn cho các ngành sản xuất kinh doanh, các hộ nuôi trồng thủy sản.

Biến đổi khí hậu ảnh hưởng sản xuất nông nghiệp

Theo Bộ Tài nguyên và Môi trường, Đồng bằng sông Cửu Long lại được xem là vùng sẽ phải chịu tác động của biến đổi khí hậu nhiều nhất và những tác động này sẽ ảnh hưởng rất lớn đến an ninh lương thực. Hiện tượng biến đổi khí hậu và nước biển dâng đã được nhiều nhà khoa học xác nhận: Đồng bằng sông Cửu Long là vùng chịu ảnh hưởng tiêu cực nhất trong khu vực Đông Nam Á cả về mặt sinh thái, hệ canh tác và cơ cấu xã hội.

Báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho thấy, dưới tác động của biến đổi khí hậu, nếu mực nước biển dâng cao như dự báo năm 2030 thì khoảng 45% diện tích của đồng bằng sông Cửu Long đối mặt với nguy cơ nhiễm mặn.

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Hoàng Văn Thắng cho biết, dưới tác động của biến đổi khí hậu, năng suất lúa của vùng cũng được dự báo sẽ giảm 9%; tiểu vùng nước ngọt quanh năm đảo lộn, hệ thống sản xuất, sản lượng lương thực, vườn cây ăn trái, thủy sản nước ngọt bị tổn thất lớn.

Theo đánh giá của Viện Khoa học Thủy lợi miền Nam, tháng 3 - 4/2009, nước mặn 10-40 phần nghìn đã xâm nhập sâu vào đồng bằng sông Cửu Long từ 50 - 60 km; tháng 5 xâm nhập sâu khoảng 70 km. Vùng Đồng bằng sông Cửu Long năm nào cũng bị khô hạn trầm trọng, diện tích nhiễm mặn có thể lên tới gấp 2. Do đó, các vùng trồng lúa sẽ bị ảnh hưởng rất lớn, nhất là năng suất, sản lượng sẽ bị giảm do cây lúa dễ bị nhạy cảm với độ mặn trong đất và nước.

Nâng cao ý thức trách nhiệm của cộng đồng

Các chuyên gia môi trường cho rằng, nguyên nhân dẫn đến tình trạng ô nhiêm môi trường, biến đổi khí hậu ngày càng nghiêm trọng một phần cũng do con người. Đáng lưu ý nhất là việc giáo dục ý thức giữ gìn, bảo vệ môi trường sống chưa được quan tâm đúng mức, chưa được tổ chức thường xuyên. Mặc dù trên các phương tiện thông tin đại chúng vẫn có những chương trình kêu gọi ý thức bảo vệ môi trường của con người nhưng chúng quá ít ỏi, không đáp ứng được nhu cầu tìm hiểu và học hỏi của người dân.

Cần phải xác định, bảo vệ môi trường không chỉ là trách nhiệm của các cấp chính quyền mà còn là nghĩa vụ của mỗi người dân. Bởi vậy, cần đưa cộng đồng tham gia trực tiếp vào hệ thống quản lý môi trường. Công khai các thông tin, số liệu liên quan đến tình hình ô nhiễm không khí và các nguồn chính gây ô nhiễm trên các phương tiện thông tin đại chúng để cộng đồng có nhận thức đúng về ô nhiễm không khí và nâng cao ý thức trong việc bảo vệ môi trường không khí; xây dựng các cơ chế cụ thể để thu hút sự ủng hộ, tham gia của cộng đồng trong công tác bảo vệ môi trường không khí.

Bên cạnh đó, vận động người dân thay đổi thói quen sinh hoạt và tham gia giao thông hiệu quả; bảo trì xe máy định kỳ theo đúng quy định nhằm tăng tính an toàn trong sử dụng, giảm khói độc thải ra môi trường; tăng cường sử dụng các phương tiện công cộng và các phương tiện ít phát sinh khí thải như xe buýt, xe đạp...

Về vấn đề bảo vệ môi trường, ứng phó với tác động của biến đổi khí hậu, Ủy ban Khoa học Công nghệ và Môi trường Quốc hội cho biết, Đảng, Quốc hội, Chính phủ, các bộ, ngành và toàn xã hội đã rất quan tâm đến vấn đề bảo vệ môi trường, ứng phó với biến đổi khí hậu thông qua những chủ trương về trồng rừng, chương trình khắc phục ô nhiễm môi trường làng nghề... Đặc biệt, những chương trình lấn biển, ngăn mặn ở các tỉnh phía Nam, trồng cây chắn cát, chắn sóng ven biển miền Trung... cho thấy sự chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ trong việc thực hiện những chương trình này cũng như ý thức của nhân dân trước biến đổi của thiên nhiên đã được nâng lên rõ rệt, góp phần chống lại những diễn biến và tác động xấu, cực đoan của khí hậu, phòng chống giảm nhẹ thiên tai và những tác động xấu của thiên nhiên đối với hoạt động sản xuất của con người.

Cũng theo Ủy ban Khoa học Công nghệ và Môi trường Quốc hội, chủ trương của nước ta đến năm 2020 về cơ bản chủ động thích ứng với biến đổi khí hậu, phòng tránh thiên tai, giảm phát thải khí nhà kính; có bước chuyển biến cơ bản trong khai thác, sử dụng tài nguyên thiên nhiên theo hướng hợp lý, hiệu quả và bền vững…Đặc biệt là chủ động phòng, chống, hạn chế tác động của triều cường, ngập lụt, xâm nhập mặn do nước biển dâng đối với vùng ven biển, nhất là vùng Đồng bằng sông Cửu Long, Đồng bằng sông Hồng, ven biển miền Trung…/.

Nguồn: ĐCSVN, 02/04/2014, Bích Liên.