Chào mừng Ngày Quốc tế Người cao tuổi 1-10

   TS.Đàm Hữu Đắc
     PCT Thường trực Hội NCT Việt Nam 

Cách đây đúng 32 năm (1982) Liên Hợp Quốc đã tổ chức Hội nghị thế giới về NCT đầu tiên tại Thủ đô Vienne, Cộng hòa Áo. Hội nghị đã thông qua các nghị quyết quan trọng và Chương trình hành động Quốc tế dài hạn 50 năm về NCT, gồm 50 điều với 6 nội dung cơ bản liên quan đến NCT. Đồng thời Liên Hợp Quốc cũng quyết định lấy năm 1982 là năm Quốc tế Người cao tuổi đầu tiên, để các quốc gia quan tâm đến NCT và các vấn đề già hóa dân số. Năm 1990, Đại hội đồng Liên Hợp Quốc quyết định lấy ngày 1-10 hằng năm là Ngày Quốc tế Người cao tuổi bắt đầu từ năm 1991. Liên Hợp Quốc mong muốn mọi người nhận thức rõ ràng hơn một thực tế về NCT, thấy rõ khả năng to lớn của NCT đóng góp vào sự phát triển cộng đồng xã hội; đồng thời cũng mong muốn lưu ý mọi người về một hiện tượng mới mẻ, đó là sự già hóa dân số, trong tương lai không xa sẽ là kỷ nguyên NCT.

Quang cảnh diễn đàn về Câu lạc bộ Liên thế hệ tự giúp nhau
tại Hà Nội tháng 9-2014 (Ảnh minh hoạ/HNCTVN)

Năm 1991, Liên Hợp Quốc thông qua những nguyên tắc đạo lý về NCT gồm 18 điểm thuộc 5 vấn đề: Quyền độc lập của NCT; Quyền được tham gia; Quyền được chăm sóc; Quyền được phát triển bản sắc riêng và Quyền được tôn trọng nhân phẩm. Những năm tiếp theo Liên Hợp Quốc ban hành nhiều nghị quyết, chương trình hướng về lớp NCT. Đặc biệt, năm 2002, tại thủ đô Mdrit Tây Ban Nha Hội nghị Quốc tế về NCT lần thứ hai đã thông qua Chương trình hành động quốc tế về NCT 2002, đã chú ý đến  thách thức của quá trình già hóa dân số ở các nước đang phát triển, nơi mà tỷ lệ NCT sẽ tăng đến 19% dân số vào năm 2050. Chương trình được xây dựng theo ba hướng ưu tiên: Hướng ưu tiên thứ nhất: Người cao tuổi và sự phát triển, trong đó nhấn mạnh đến việc điều chỉnh các chính sách và thể chế xã hội; Hướng ưu tiên thứ hai: Tăng cường sức khỏe và chất lượng sống của NCT,trong đó nhấn mạnh nhu cầu về các chính sách nhằm tăng cường sức khỏe ngay từ khi còn trẻ,và trong suốt cuộc đời để đạt được một tuổi già khỏe mạnh; Hướng ưu tiên thứ ba: Đảm bảo môi trường thuận lợi và hỗ trợ cho NCT.

Nhiều vấn đề đặt ra trong các Chương trình hành động Quốc tế, các Nghị quyết của Liên Hợp Quốc liên quan đến NCT trong hơn 30 năm qua vẫn còn nguyên giá trị và mang tính thời sự cho mọi quốc gia như: Hướng tới một xã hội cho mọi lứa tuổi; xã hội cần có nhận thức tích cực về NCT; sự phát triển của cá nhân trong suốt cuộc đời; về mối liên quan giữa các thế hệ; về sự phát triển già đi của dân số; cần chủ động chuẩn bị cho tuổi già; về ba hướng ưu tiên trong Chương trình hành động quốc tế NCT lần thứ hai năm 2002.

Thực hiện những cam kết của mình với cộng đồng quốc tế, Chính phủ Việt Nam đã có nhiều chủ trương chính sách đối với người cao tuổi đồng thời khẳng định vị trí vai trò quan trọng của NCT trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; việc chăm sóc, phát huy vai trò của NCT là trách nhiệm của Đảng, Nhà nước và toàn xã hội. Ngày 10 tháng 5 năm 1995, Chính phủ cho thành lập Hội NCT Việt Nam. Ban Bí thư Trung ương Đảng có chỉ thị số 59/CT-TW về “Chăm sóc NCT”. Năm 2000, Ủy ban Thường vụ Quốc hội khóa X ban hành “Pháp lệnh về NCT”. Năm 2004, Chính phủ thành lập Ủy ban Quốc gia về NCT do một Phó Thủ tướng Chính phủ làm Chủ tịch, Bộ trưởng Bộ Lao động Thương binh và Xã hội làm Phó chủ tịch thường trực, Chủ tịch Hội NCT Việt Nam là Phó chủ tịch và lãnh đạo một số Bộ, ngành, tổ chức đoàn thể làm thành viên. Ở các tỉnh, thành phố đều thành lập Ban công tác NCT cấp tỉnh, ở các huyện đều thành lập Ban công tác NCT cấp huyện. Năm 2005, Thủ tướng Chính phủ quyết định phê duyệt “Chương trình hành động quốc gia về NCT Việt Nam giai đoạn 2005-2010”.

Đặc biệt, Quốc hội khóa XII, kỳ họp thứ 6 ngày 23 tháng 11 năm 2009 đã thông qua Luật NCT Việt Nam. Luật NCT đã thể chế hóa chính sách của Nhà nước về NCT một cách hệ thống, đầy đủ và toàn diện. Đây là niềm vui lớn đối với NCT nước ta và niềm tự hào của Việt Nam, bởi vì nhiều nước có nền kinh tế phát triển, thu nhập, đời sống cao hơn nước ta nhưng cũng chưa ban hành được Pháp lệnh và Luật NCT, chưa có những chính sách đối với NCT như ở nước ta.Thông qua Luật NCT và các văn bản hướng dẫn của Chính phủ, các bộ ngành chức năng đến nay cả nước đã có hơn 1,505 triệu NCT được hưởng chính sách BTXH của Nhà nước và hàng triệu NCT được hưởng các chính sách miễn giảm giá vé, giá dịch vụ khi NCT tham gia các hoạt động giao thông công cộng, các hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể thao tham quan du lịch.Từ năm 2010 đến nay trung bình hàng năm có từ 960 ngàn đến hơn 1 triệu NCT được các cấp, các ngành, tổ chức đoàn thể tổ chức chúc thọ, mừng thọ; từ 900 ngàn đến 1 triệu  NCT được thăm hỏi khi ốm đau, bệnh tật, được tặng quà trong dịp lễ, tết cổ truyền của dân tộc. Có thể nói hệ thống chính sách an sinh xã hội nói chung, chính sách đối với NCT ở nước ta khá đầy đủ. Từ năm 2000 đến nay Chính phủ đã từng bước  giảm độ tuổi hưởng chính sách BTXH từ 90 tuổi xuống 80 tuổi đồng thời nâng mức trợ cấp từ 60 ngàn đồng/người/tháng lên 180 ngàn đồng/người/tháng. Tùy theo hoàn cảnh gia đình, mức độ khó khăn có người được nâng gấp rưỡi, gấp đôi mức trợ cấp. Nhà nước ngày càng quan tâm hơn đến công tác chăm sóc, bảo vệ sức khỏe NCT; quan tâm tạo điều kiện cho những NCT còn sức khỏe, có kinh nghiệm, trí tuệ, trình độ chuyên môn khoa học, kỹ thuật, công nghệ tiếp tục đóng góp cho sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nước.

Trước sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, Hội NCT Việt Nam cũng như Hội NCT ở địa phương, cơ sở đã phấn đấu không ngừng, ngày càng khẳng định vị trí, vai trò quan trọng của mình trong đời sống xã hội. 20 năm qua, Hội NCT Việt Nam đã kế thừa và phát huy truyền thống Hội Phụ lão cứu quốc do Bác Hồ sáng lập và lãnh đạo. Hội đã phối hợp chặt chẽ với Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức đoàn thể;với sự đóng góp tích cực của cán bộ, hội viên NCT cả nước và sự đồng tình ủng hộ của nhân dân, Hội NCT Việt Nam ngày một trưởng thành nhanh chóng cả về tổ chức và các mặt hoạt động về chăm sóc, phát huy vai trò NCT trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc,hội nhập quốc tế.

Hội NCT Việt Nam đã chủ động tham mưu với Đảng, Nhà nước về chủ trương chính sách liên quan đến NCT, đỉnh cao là Luật NCT đã được Quốc hội thông qua; phối hợp chặt chẽ với các Bộ ngành, tổ chức đoàn thể nghiên cứu xây dựng các văn bản hướng dẫn của Chính phủ, Bộ ngành chức năng thực hiện Luật, các Chương trình hành quốc gia của Chính phủ. Hội NCT ngày càng được Chính phủ mời tham gia vào các ủy ban, ban chỉ đạo quốc gia, với các nhiệm vụ như: Phó chủ tịch Uỷ ban quốc gia  về NCT; Ban chỉ đạo xây dựng đời sống văn hóa, xây dựng xã hội học tập, xây dựng nông thôn mới, bảo vệ môi trường, bảo vệ an ninh Tổ quốc. Hội NCT Việt Nam đã ký Chương trình phối hợp công tác với 7 Bộ, ngành chức năng về NCT tham gia các hoạt động văn hóa, thể thao, chăm sóc và bảo vệ sức khỏe NCT; phòng chống tội phạm,an toàn giao thông; tham gia bảo vệ môi trường, xây dựng nông thôn mới; bảo vệ chủ quyền, an ninh biên giới, biển đảo.

Các phong trào, Chương trình do Hội phát động đều nhận được sự đồng tình hưởng ứng tích cực của các ngành, các cấp, các tổ chức đoàn thể và toàn xã hội, như các phong trào: “Một triệu áo ấm cho NCT nghèo khó”, “Xóa nhà dột nát cho NCT”… Đặc biệt, hai chương trình: “Mắt sáng cho NCT” và  “NCT tham gia bảo vệ môi trường, xây dựng nông thôn mới”, sau gần ba năm vừa  triển khai thực hiện đã đạt kết quả to lớn, mang lại những lợi ích thiết thực cho NCT và cho cộng đồng xã hội. Cụ thể:

- Kết quả thực hiện Chương trình “Mắt sáng cho NCT” đã có hơn 2,2 triệu NCT được tư vấn, khám miễn phí các bệnh về mắt, hơn 296 ngàn NCT được chữa các bệnh về mắt như mổ quặm, mổ mộng, mổ thay thủy tinh thể đem lại ánh sáng cho đôi mắt NCT với tổng kinh phí đạt hơn 339 tỷ đồng.

- Kết quả thực hiện Chương trình “NCT tham gia bảo vệ môi trường, xây dựng nông thôn mới”, NCT cả nước đã vận động con cháu, gia đình, dòng họ đóng góp cho Chương trình hơn 3.840 tỷ đồng,hiến hơn 11 triệu m2 đất, hơn 5 triệu ngày công làm đường giao thông nông thôn và các công trình phúc lợi ở nông thôn.

Các hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể thao của của các cấp Hội NCT phát triển sôi động ở địa phương, cơ sở. Cả nước có hơn 58 ngàn Câu lạc bộ NCT các thể loại, thu hút gần 2,6 triệu NCT tham gia. Những NCT tích cực tham các hoạt động cộng đồng, các CLB, sức khỏe được nâng cao rõ rệt, bệnh tật thuyên giảm; góp phần bảo tồn, gìn giữ, phát triển bản sắc văn hóa truyền thống của dân tộc. Một trong những mô hình CLB hoạt động có hiệu quả nhất, thích hợp nhất với NCT thuộc diện nghèo kho ở khu vực nông thôn, vùng sâu,vùng xa là Mô hình “CLB Liên thế hệ tự giúp nhau” đã và đang cần được Chính phủ, các cấp, các ngành quan tâm, hỗ trợ giúp đỡ để nhân rộng.   

Tổ chức Hội NCT Việt Nam và tổ chức Hội NCT ở địa phương cơ sở đã phát triển nhanh chóng. Đến nay, các  xã, phường, thị trấn đều có tổ chức Hội NCT, với tổng số hơn 99 ngàn  chi hội, hơn 250 ngàn tổ hội thu hút hơn 8,3 triệu NCT tham gia hội. Người cao tuổi Việt Nam không chỉ có công sinh thành, nuôi dạy các thế hệ con cháu, còn có nhiều công lao đóng góp cho sự nghiệp cách mạng của Đảng, của dân tộc, đặc biệt là trong hai cuộc kháng chiến thần thánh giải phóng dân tộc vĩ đại nhất trong thế kỷ thứ 20; tiếp tục mang trí tuệ, công sức, kinh nghiệp đóng góp cho sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nước.

Hội NCT Việt Nam từ Trung ương đến địa phương, cơ sở đang đẩy mạnh các phong trao thi đua “Tuổi cao – Gương sáng” trên tất cả các lĩnh vực hoạt động, nêu gương sáng tham gia phát triển kinh tế, góp phần xóa đói giảm nghèo, tham gia xây dựng gia đình văn hóa, xây dựng gia đình hiếu học, ông ba cha mẹ mẫu mực con cháu hiếu thảo, tham gia xây dựng Đảng, chính quyền, tổ chức đoàn thể vững mạnh; nêu gương sáng trong xây dựng Hội NCT vững mạnh; tập hợp đoàn kết đông đảo NCT tham gia Hội; thực hiện có hiệu quả các chương trình, kế hoạch hành động của Hội.  Năm triệu người đang ở độ tuổi từ 60-65, 70-75, hàng triệu NCT còn sức khỏe, nhiệt huyết, trách nhiệm với công tác xã hội, có trình độ đại học, sau đại học trong đó có nhiều người là cán bộ chủ chốt của các cấp, các ngành, nhiều người có kinh nghiệm trong chỉ đạo điều hành, triển khai thực hiện các chương trình dự án trong nước và quốc tế; kinh nghiệm trong công tác tuyên truyền vận động nhân dân; kinh nghiệm trong nghiên cứu, xây dựng và giám sát, phản biện các chính sách về phát triển kinh tế xã hội... Đây thật sự là những tiềm năng, thế mạnh của Hội NCT Việt Nam, nếu được Đảng, Nhà nước, các cấp, các ngành quan tâm, tạo điều kiện càng có nhiều có cơ hội để tiếp tục đóng góp cho quê hương, đất nước.

Nhân kỷ niệm 23 năm ngày Quốc tế NCT 1 -10 năm nay, Hội NCT Việt Nam từ Trung ương đến địa phương, cơ sở phát huy tinh thần chủ động, sáng tạo đẩy mạnh phong trào thi đua yêu nước “Tuổi cao – Gương sáng” phấn đấu thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội IV Hội NCT Việt Nam và Chương trình hành động toàn khóa của Hội; thực hiện tốt hai Chương trình trọng tâm: “Mắt sáng cho NCT” và “NCT tham gia bảo vệ môi trường và xây dựng nông thôn mới”, củng cố kiện toàn tổ chức Hội ngày càng vững mạnh làm nòng cốt trong phong trào trào toàn dân phụng dưỡng, chăm sóc và phát huy vai trò NCT, xây dựng và phát triển quỹ Hội - nhân tố quan trọng thúc đẩy các hoạt động công tác Hội ở cơ sở, phát triển hội viên… Đó là những hoạt động thiết thực chào mừng Kỷ niệm 20 năm (1995-2015) thành lập Hội, Đại hội thi đua yêu nước “Tuổi cao - Gương sáng” toàn quốc lần thứ Ba của Hội, theo kế hoạch dự kiến vào ngày 6-7 tháng 5 năm 2015./.