Hội Người cao tuổi Việt Nam 20 năm xây dựng và phát triển

TS. Đàm Hữu Đắc
Phó Chủ tịch Thường trực TW Hội NCT Việt Nam. 

      Được phép của Ban Bí thư Trung ương Đảng,Thủ tướng Chính phủ; đáp ứng nguyện vọng thiết tha của đông đảo người cao tuổi nước ta, ngày 10 tháng 5 năm 1995, Hội Người cao tuổi (NCT) Việt Nam được thành lập. Hội đã kế thừa và phát huy truyền thống Hội Phụ lão cứu quốc do Bác Hồ sáng lập. 

     Hai mươi năm qua, được sự chỉ đạo sát sao của Trung ương, sự quan tâm tạo điều kiện và phối hợp chặt chẽ của các bộ, ngành, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức đoàn thể; sự đồng tình hưởng ứng của nhân dân, NCT; sự chủ động, sáng tạo của Hội NCT Việt Nam và Hội NCT ở địa phương, cơ sở, các hoạt động phong trào của Hội có bước phát triển không ngừng, đạt nhiều kết quả, được xã hội ghi nhận và đánh giá cao. Vị thế, vai trò của tổ chức Hội NCT ngày càng được khẳng định trong đời sống xã hội nước ta. Nhìn lại chặng đường hai mươi năm qua, với công sức, trí tuệ, tâm huyết và sự phấn đấu không mệt mỏi của các thế hệ cán bộ Hội từ Trung  ương đến địa phương, cơ sở, chúng ta đã đạt được những kết quả to lớn, toàn diện trên các lĩnh vực công tác của Hội: 

     Thứ nhất, Hội NCT Việt Nam đã chủ động tham mưu, đề xuất nhiều chủ trương, chính sách liên quan đến NCT, góp phần bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của NCT. Hội đã động viên khuyến khích được lớp NCT hăng hái tham gia phong trào thi đua  yêu nước "Tuổi cao – Gương sáng" trên các lĩnh vực, hoạt động công tác của Hội, nhằm phát huy những tiềm năng thế mạnh, kinh nghiệm sống và vị thế của NCT, tiếp tục đóng góp vào sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nước. Những kinh nghiệm quý trong giáo dục truyền thống yêu nước cho thế hệ trẻ, tuyên truyền, động viên con cháu trong gia đình, dòng họ gương mẫu thực hiện các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, những qui định của chính quyền địa phương được cấp ủy, chính quyền địa phương trân trọng. Đặc biệt, Hội NCT Việt Nam đã được Chính phủ giao chủ trì nghiên cứu, xây dựng trình Quốc hội khóa XII thông qua Luật Người cao tuổi Việt Nam.

TS Đàm Hữu Đắc thăm Câu lạc bộ Liên thế hệ tự giúp nhau
tại tỉnh Hải Dương

     Với  sự chỉ đạo của Chính phủ, Hội phối hợp chặt chẽ với các Bộ, ngành chức năng, nên chỉ sau một thời gian, Luật Người cao tuổi đã có đầy đủ các văn bản hướng dẫn thực hiện. Luật Người cao tuổi đã sớm đi vào cuộc sống. Đến nay, đã có hơn 1,5 triệu NCT được hưởng chính sách BTXH của Nhà nước. Trung bình hàng  năm có hơn một triệu NCT được các cấp, các ngành tổ chức chúc thọ, mừng thọ; gần một triệu NCT được thăm hỏi, tặng quà khi ốm đau, bệnh tật hoặc nhân ngày lễ, tết của dân tộc. Hội NCT Việt Nam đã ký chương trình phối hợp công tác với các bộ ngành chức năng như Bộ Công an, Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn, Bộ Tài nguyên và Môi trường, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Bộ Y tế, Bộ Tư lệnh Bộ đội Biên phòng, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội. Nhìn chung, các Chương trình phối hợp công tác được các Bộ, ngành đánh giá rất cao. Cán bộ, Hội NCT các cấp đã tích cực tham gia và ký các chương trình phối hợp với các ngành liên quan ở địa phương. 

     Thứ hai, các phong trào, chương trình do Hội NCT phát động đều nhận được sự đồng tình hưởng ứng của các ngành, các cấp, của toàn xã hội như: Phong trào "Một triệu áo ấm cho NCT nghèo khó", phong trào "Ủng hộ xóa nhà tạm, nhà dột nát cho NCT"; Chương trình "Mắt sáng cho NCT "; Chương trình "NCT tham gia bảo vệ môi trường và xây dựng nông thôn mới"… đã được các cấp, các ngành, các tổ chức xã hội, các doanh nhân, các cá nhân trong cả nước nhiệt tình tham gia, chia sẻ những khó khăn với NCT. 

     Thông qua các Chương trình phối hợp, hàng triệu NCT, nhất là những NCT nghèo khó đã được hưởng thụ sự giúp đỡ của cộng đồng, của xã hội, bớt đi nhiều khó khăn trong cuộc sống. Đặc biệt, Chương trình "Mắt sáng cho NCT" đã tư vấn, khám miễn phí cho gần 2 triệu NCT, chữa mắt, mổ thay thủy tinh thể cho 200 ngàn NCT nghèo, hoàn cảnh khó khăn, với tổng số tiền miễn phí hơn 238 tỷ đồng; riêng đêm giao lưu nghệ thuật đã nhận được sự ủng với số tiền hơn 20 tỷ đồng. Hội NCT các cấp đã tuyên truyền vận động cộng đồng xã hôi, động viên con cháu trong gia đình, dòng họ tích cực tham gia Chương trình "NCT tham gia bảo vệ môi trường, xây dựng nông thôn mới". Theo báo cáo từ các địa phương, đến nay NCT cả nước đã vận động đóng góp trên 1000 tỷ đồng, hiến hơn 12,4 triệu m2 và 5,3 triệu ngày công làm đường giao thông nông thôn và các công trình phúc lợi xã hội ở nông thôn; hỗ trợ xóa nhà tạm, nhà dột nát cho hàng trăm ngàn NCT nghèo; trong quá trình triển khai thực hiện đã xuất hiện nhiều mô hình, cách làm tốt được chính quyền địa phương động viên khen thưởng và nhân rộng. 

     Thứ ba, về  hoạt động chăm sóc NCT: Sau khi Luật NCT,Chương trình hành động Quốc gia về NCT có hiệu lực thi hành, công tác chăm sóc sức khoẻ NCT được các cấp, các ngành, cộng đồng xã hội quan tâm, một số địa phương, cơ sở đã quan tâm tổ chức khám sức khoẻ định kỳ, lập sổ sách theo dõi sức khoẻ NCT. Hội NCT các cấp đã tích cực tổ chức các hoạt động vận động các cơ quan ban ngành, các doanh nghiệp, các tổ chức cá nhân trong nước và quốc tế tổ chức tư vấn, hướng dẫn, bồi dưỡng và tập huấn kiến thức tự chăm sóc sức khỏe, nâng cao sức khỏe đối với NCT và gia đình NCT, tổ chức khám chữa bệnh, cấp thuôc miễn phí cho hàng triệu NCT ở cơ sở, góp phần cùng với nhà nước thực hiện chăm sóc sức khoẻ, cung cấp dịch vụ y tế cho NCT, nhiều địa phương, cơ sở đã phát triển các mô hình dịch vụ chăm sóc sức khỏe  cho NCT ở nhà, các tổ tình nguyện viên chăm sóc, giúp đỡ NCT già yếu, cô đơn để họ bớt đi những khó khăn trong cuộc sống. 

      Đi đôi với quan tâm với chăm sóc đời sống vật chất, chăm sóc sức khỏe cho NCT, các địa phương quan tâm phát triển các hoạt động văn hóa tinh thần cho NCT, tổ chức nhiều lễ hội truyền thống, tâm linh đáp ứng nhu cầu, nguyện vọng của đông đảo NCT; các hoạt động văn hóa thể thao, vui chơi giải trí, tổ chức tham quan du lịch trong nước, ngoài nước phát triển mạnh, thu hút hàng chục vạn NCT tham gia với hình thức xã hội hóa. Đến nay cả nước có 58.099 CLB NCT các thể loại hết sức phong phú, đa dạng về văn hóa, nghệ thuật, thể thao; thu hút gần 2,6 triệu NCT tham gia; vừa góp phần nâng cao sức khỏe, thuyên giảm bệnh tật vừa góp phần bảo tồn, giữ gìn, phát triển các bản sắc văn hóa truyền thống của dân tộc. Đặc biệt, mô hình CLB Liên thế hệ tự giúp nhau là mô hình CLB hoạt động có hiệu quả nhất cả về kinh tế, văn hóa xã hội; đến nay đã phát triển ở 10 tỉnh, thành phố với 600 CLB thu hút hơn 30 ngàn NCT tham gia. Qua kiểm tra, giám sát của các bộ, ngành chức năng, các cơ quan của Quốc hội đã khẳng định đây là mô hình CLB hoạt động có hiệu quả nhất, thiết thực với NCT nghèo khó ở nông thôn. Các loại hình quỹ hội cũng từng bước củng cố và phát triển: Quỹ chăm sóc và phát huy vai trò NCT, Chân quỹ, Quỹ phụng dưỡng ông bà, cha mẹ. Thực tế ở các địa phương phát triển mạnh các loại hình quỹ Hội thì hoạt động của tổ chức Hội hết sức phong phú, hiệu quả, được đông đảo NCT đồng tình hoan nghênh. Về Quỹ Chăm sóc và phát huy vai trò NCT theo Luật NCT, Chương  trình hành động của Chính phủ: Đến nay cả nước đã có 24 tỉnh, thành phố có 100% xã , phường, thị trấn có quỹ; nhiều địa phương hoạt động của quỹ rất hiệu quả;17 tỉnh có từ 80 đến dưới 100 % xã phường, thị trấn có quỹ; 10 tỉnh có từ 65 đến dưới 80 % xã, phường, thị trấn có quỹ và 12 tỉnh có dưới 65 % xã phường có quỹ. 

            Thứ tư, về phát huy vai trò NCT: Người cao tuổi nước ta chiếm hơn  10 % dân số, khác biệt với nhiều nước trên thế và các nước trong khu vực; không chỉ có công sinh thành, nuôi dạy các thế hệ con cháu, xây dựng gia đình, dòng họ, giáo dục thế hệ trẻ về nhân cách, giữ gìn gia phong, kỷ cương phép nước mà còn có nhiều công lao đóng góp trong các cuộc kháng chiến giành độc lập tự do, thống nhất đất nước; nay vẫn tiếp tục đem sức lực, trí tuệ, tài năng tham gia xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Đặc biệt, NCT còn tiềm ẩn nhiều tiềm năng thế mạnh mà lớp người trẻ tuổi không thể có được, đó là những kinh nghiệm sống, cùng với những phẩm chất tốt đẹp được rèn luyện tích lũy, trải nghiệm trong cuộc sống, vượt qua biết bao gian khó, hy sinh. Với 5 triệu NCT đang ở độ tuổi từ 60-65 và 70-75, hàng triệu người có trình độ đại học, sau đại học, còn sức khỏe, trí tuệ, nhiều người là giáo sư, tiến sĩ uyên thâm về khoa học công nghệ cao, nhiều người là cán bộ chủ chốt của các cấp, các ngành, có nhiều kinh nghiệm trong quản lý, chỉ đạo điều hành, triển khai thực hiện các chương trình dự án trong nước và quốc tế; kinh nghiệm trong công tác tuyên truyền vận động nhân dân thực hiện các chủ trương chính sách của Đảng và Nhà nước; kinh nghiệm trong nghiên cứu, xây dựng và giam sát, phản biện các chính sách kinh tế, xã hội... Đây thật sự là những tiềm năng thế mạnh của lớp NCT, được Đảng, Nhà nước quan tâm tạo điều kiện họ sẽ tiếp tục có những đóng góp, cống hiến vào các hoạt động kinh tế, văn hóa xã hội của đất nước. Cả nước có 1,240 triệu NCT tham gia công tác Đảng, chính quyền, MTTQ, tổ chức đoàn thể; có địa phương có đến 70-80 % số NCT làm Bí thư chi bộ, trưởng thôn, trưởng bản, gần 2,5 triệu NCT còn tham gia LĐSX, kinh doanh; hơn 93 ngàn NCT làm chủ trang trại, cơ sở sản xuất, kinh doanh, gần 300 ngàn NCT làm kinh tế giỏi; 500 ngàn gia đình có NCT đạt tiêu chuẩn gia đình văn hóa. 

       Hội NCT các cấp đã tích cực tham gia, góp ý kiến sửa đổi Hiến pháp 1992: Toàn Hội đã tổ chức 4.013 hội nghị với trên 2 triệu lượt NCT tham dự, đóng góp 165.819 ý kiến. Đáp ứng nguyện vọng đông đảo NCT cả nước, tại kỳ họp thứ 6 Quốc hội khóa XIII đã thông qua Hiến pháp sửa đổi 1992. Hiến pháp mới đã đề cập đến vấn đề NCT: Tại khoản 3 Điều 37 có nội dung: "NCT được Nhà nước, gia đình và xã hội tôn trọng, chăm sóc và phát huy vai trò trong sự nghiệp xây và bảo vệ Tổ quốc" và tại khoản 2 Điều 59 có nội dung: "Nhà nước tạo bình đẳng về cơ hội để công dân thụ hưởng phúc lợi xã hội, phát triển hệ thống an sinh xã hội, có chính sách trợ giúp NCT, người khuyết tật,người nghèo và người có hoàn cảnh khó khăn khác". 

        Hội NCT đã phối hợp tích cực với các Bộ ngành, Ủy ban nhân dân các tỉnh Tây Nguyên tổ chức thành công Hội nghị biểu dương Già làng, Trưởng bản tiêu biểu góp phần quan trọng vào sự ổn định an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội ở các tỉnh Tây Nguyên; phối hợp với  Bộ Tư lệnh Bộ đội Biên phòng trong Chương trình "NCT tham gia bảo vệ Tổ quốc, an ninh biên giới, biển đảo”. Hội NCT các cấp đã phối hợp với các Đồn Biên phòng tổ chức 15 ngàn buổi tuyên truyền về Chủ trương,chính sách của Đảng, Nhà nước  tới hơn 3 triệu NCT và nhân dân tham dự; đã tổ chức thành công tốt đẹp “Hội nghị biểu dương NCT tiêu biểu tham gia bảo vệ chủ quyền, an ninh biên giới, biển đảo toàn quốc”, được các bộ ngành, đoàn thể, nhân dân và xã hội đánh giá cao. Các cấp Hội NCT đã phối hợp chặt chẽ với Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn, Bộ Tài nguyên và môi trường  tham gia "Bảo vệ môi trường và xây dựng nông thôn mới”.

            Thứ năm, tổ chức, cán bộ Hội không ngừng được củng cố và phát triển. Đến nay cả nước có 11.122  xã, phường, thị trấn đã thành lập Hội cơ sở, với 99.600 chi hội, 250.540 tổ hội; hoạt động của Hội đang đi dần vào nề nếp. Nhiều cấp ủy, chính quyền địa phương quan tâm hơn đến công tác NCT, phong trào của Hội NCT từng bước kiện toàn củng cố, tăng cường cán bộ chuyên trách, có chính sách đối với cán bộ Hội; nhiều tỉnh, thành phố quan tâm chỉ đạo nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ hội cơ sở, tạo điều kiện tổ chức bồi dưỡng tập huấn về luật NCT, các văn bản của Chính phủ, của các Bộ ngành, về nghiệp vụ công tác Hội cho đội ngũ cán bộ Hội. Hoạt động của nhiều chi hội, tổ hội ngày càng phong phú, đa dạng, không ngừng đổi mới nội dung, hình thức, thu hút được đông đảo NCT tham gia. Cơ quan Trung ương Hội đã đã không ngừng đổi mới nội dung, hình thức, phương pháp công tác Hội, tổ chức sắp xếp lai tổ chức, qui định rõ chức năng nhiệm vụ, sửa đổi, bổ sung, ban hành mới các qui chế làm viêc, quan hệ công tác, qui chế thi đua khen thưởng, đưa các hoạt động công tác ở khối cơ quan Trung ương đi vào nề nếp.

     Được sự quan tâm chỉ đạo của cấp ủy, chính quyền đia phương đến nay đã có 13 tỉnh, thành phố quyết định thành lập Hội NCT, sau thời gian hoạt động đã khẳng định vị thế, vai trò của tổ chức Hội, các hoạt động, phong trào phát triển sôi động được các cơ quan, ban ngành, xã hội ghi nhận và đánh giá cao. Các cấp Hội ở địa phương, cơ sở không ngừng đổi mới nội dung, phương phức hoạt động, nhất là các hoạt động về lĩnh vực tinh thần như tổ chức thăm hỏi, động viên khi NCT ốm đau bệnh tật, phối hợp với chính quyền, gia đình tổ chức tốt chúc thọ, mừng thọ hàng năm, tổ chức chu đáo lễ tang khi người cao tuổi qua đời nên đã động viên NCT tham gia Hội ngày càng đông đảo. Đến nay, cả nước có hơn 8 triệu NCT tham gia Hội, chiếm 90 % tổng số NCT. Trong đó, có một số tỉnh, thành phố có tỷ lệ NCT tham gia tổ chức Hội cao như Hải Dương, Bắc Ninh đạt 98,5 %, Ninh Bình 97 %, Hà Nội 96,4 %, Lào Cai 96,1 %, Sơn La 95 %, Quảng Ninh 93,88 %, Phú Yên 93,21 %, Thái Bình 93 %, Nam Định 90 %, Bình Dương, ĐăK Nông, Tiền Giang 88,84 %, Yên Bái 86,73 %, TP Hồ Chí Minh 84,6 %...

     Tuy đạt được nhiều kết quả trong các hoạt động công tác, Hội NCT Việt Nam cũng như tổ chức Hội ở địa phương cơ sở cũng còn nhiều hạn chế, khó khăn: Tổ chức Hội, đội ngũ cán bộ Hội, phong trào Hội phát triển không đồng đều. Có địa phương còn rất khó khăn, cán bộ Hội vừa thiếu vừa yếu, kinh phí eo hẹp, không triển khai được các phong trào, các mô hình, kinh nghiệm tốt. Cả nước còn 1890 xã phường thị trấn không có quỹ hội theo luật NCT và các văn bản chỉ đạo của Chính phủ. Đến nay vẫn còn 7 tỉnh chưa có kế hoạch triển khai Chương trình hành động Quốc gia NCT giai đoạn 2012-2020 của Chính phủ. Một số địa phương chưa thực hiện đầy đủ chính sách BTXH của Nhà nước, mức trợ cấp còn thấp. Do tuổi cao sức yếu phải chờ đợi, nhiều NCT đã qua đời không có cơ hội được hưởng chính sách ưu đãi của Nhà nước. Công tác chúc thọ, mừng thọ NCT tại một số địa phương còn chậm, thiếu kinh phí. Về cơ bản NCT chưa được hưởng chính sách giảm giá vé, giá dịch vụ khi NCT tham gia hoạt động giao thông công cộng, tham quan các di tích lịch sử, văn hóa, tham quan các danh lam thắng cảnh của Tổ quốc. Một mặt do các Bộ ngành chức năng chưa có chỉ đạo sát sao, một mặt do nhận thức trách nhiệm của cơ quan chủ quản, người trực tiếp quản lý các di tích lịch sử, các danh lam thắng cảnh ở địa phương chưa thực hiện nghiêm túc những qui định của Nhà nước, cơ quan chức năng chưa thanh tra, kiểm tra xử lý nghiêm những vi phạm. Về chăm sóc sức khoẻ, khám chữa bệnh cho NCT còn nhiều bất cập, NCT gặp nhiều khó khăn khi ốm đau bênh tật. Số NCT được khám bệnh định kỳ hàng năm chưa nhiều, một số địa phương chưa thật sự quan tâm. Một bộ phận NCT ở nông thôn, nhất là vùng núi, vùng cao biên giới, vùng xã xôi, hẻo lánh, vùng đồng bào dân tộc còn phải sống trong nhà tạm, đời sống còn nhiều khó khăn. Những NCT ngày nay ở độ tuổi hơn 70 là nhân chứng lịch sử trong hai cuộc kháng chiến giải phóng dân tộc, họ không có cơ hội chuẩn bị, tích luỹ vật chất cho tuổi già, đa số sống ở nông thôn đời sống gặp nhiều khó khăn. Nhiều mô hình CLB hoạt động rất hiệu quả, đáp ứng nguyện vọng của đông đảo NCT nhưng chưa được triển khai nhân rộng như mô hình CLB Liên thế hệ tự giúp nhau do không có kinh phí thực hiện, kinh phí tập huấn Luật NCT và các văn bản của các bộ, ngành liên quan rất hạn chế, công tác thông tin, tuyên truyền nâng cao nhận thức, trách nhiệm của các cấp, các ngành và cán bộ Hội cơ sở, cộng đồng dân cư còn khó khăn, bất cập. Vai trò của tổ chức Hội NCT được Đảng, Chính quyền các cấp thừa nhận nhưng tổ chức của Hội và chế độ chính sách đối với cán bộ Hội ở cơ sở còn rất nhiều khó khăn. Thực tế hiện nay có chi hội NCT thu hút 200, 300, 500, thậm chí 700 hội viên, địa bàn hoạt động rộng nhưng cán bộ hội không có chính sách, nên thiếu động viên khuyến khích cán bộ hội ở cơ sở.

     Vui mừng phấn khởi trước những thành tựu của Hội NCT các cấp đạt được trong 20 năm qua, đồng thời quyết tâm khắc phục những hạn chế, khó khăn, Hội NCT từ Trung ương đến địa phương, cơ sở phấn đấu khắc phục mọi hạn chế, khó khăn trở ngại, đẩy mạnh phong trào thi đua “Tuổi cao - Gương sáng” trên các lĩnh vực công tác của Hội; chủ động, sáng tạo, làm nòng cốt trong phong trào toàn dân chăm sóc, phụng dưỡng, phát huy vai trò NCT; tập hợp, đoàn kết, động viên NCT tham gia sinh hoạt Hội NCT, góp phần thực hiện các chương trình kinh tế - xã hội, giáo dục thế hệ trẻ, xây dựng nếp sống văn minh, gia đình văn hóa, giữ gìn an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của NCT. Đẩy mạnh công tác thông tin, tuyên truyền nâng cao nhận thức, trách nhiệm của cán bộ Hội các cấp, thực hiện nghiêm những qui định của Hiến pháp năm 2013, Luật Người cao tuổi, Chương trình hành động Quốc gia về NCT giai đoạn 2012-2020 và các văn bản của Chính phủ, của các Bộ, ngành chức năng. Thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội IV Hội NCT Việt Nam, hai Chương trình trọng tâm của Hội: Chương trình "Mắt sáng cho NCT ", Chương trình “NCT tham gia bảo vệ môi trường và xây dựng nông thôn mới". Các cấp Hội từ Trung ương đến địa phương cần tăng cường chỉ đạo để thực hiện tốt ba nhóm giải pháp, ba nhiệm vụ trọng tâm,đột phá. Đặc biệt, phải lấy Hội viên làm trung tâm; lấy chi hội, tổ hội, câu lạc bộ để tổ chức các hoạt động; lấy nội dung thi đua yêu nước "Tuổi cao - Gương sáng" làm mục tiêu phấn đấu, góp phần thúc đẩy các hoạt động, phong trào của Hội lên tầm cao mới./.